Południca

Południca (zwana też żytnia, rżana baba, baba o żelaznych zębach) była wyjątkowo niebezpiecznym polnym demonem znanym naszym słowiańskim przodkom. Powstawała z kobiety, która zmarła tuż przed własnym ślubem lub chwilę po nim. Poza tym, że południca była zwykle odziana w biały strój, niewiele łączyło ją z wizerunkiem przeciętnej panny młodej. Chuda koścista sylwetka, pomarszczona śniada skóra, usta wypełnione wielkimi, ostrymi jak noże kłami, żółte, skołtunione włosy czy wreszcie długie łapy zakończone pazurami – wszystko to sprawiało, że demon budził wśród wieśniaków przerażenie. Mieszkała południca wśród zboża. Niewielu śmiałków odważało się wejść w pole w samo południe, wtedy bowiem opuszczała swą kryjówkę i przemierzała pole w poszukiwaniu ofiar. O jej obecności świadczyło delikatne falowanie kłosów. Człowiekowi napotkanemu przy pracy łamała kończyny, dusiła go, zsyłała paraliż i postrzał, a czasem widowiskowo uruwała nieszczęśnikowi głowę. Zostawione bez opieki dzieci południca chowała do przepastnego wora i wynosiła do lasu, zabijała je od razu lub zakopywała żywcem pod miedzą. Jej innwencja w szkodzeniu ludziom zdawała się być niewyczerpana, a okrucieństwo nie znało granic. Nic więc dziwnego, że kiedy wraz z akończeniem żniw południca zakopywała się w ziemi i zapadała w sen zimowy, włościanie odczuwali niekłamaną ulgę i nieodpartą chęć do hucznego świętowania.

Czasami południca pojawiała się jako powietrzny wir. Jeśli pod tą postacią napotkała kąpiące kobiety, mąciła im wodę i rozrzucała ubrania po okolicznych polach. Prawdopodobnie postać południc utożsamiano w ten sposób z często występującymi w okresie letnim małymi wirami powietrznymi, gdyż powstają one w gorące dni przed nadchodzącą burzą, prawdopodobnie wskutek nagłej zmiany ciśnienia; wir taki powstaje nagle, osiąga wysokość do kilku metrów, porusza się niczym mała trąba powietrzna i znika równie szybko, jak się pojawił. Możliwe również, że napadem południcy tłumaczono udar słoneczny.

O południcach mówiono wiele i różnie, wszystko natomiast zależało od regionu i tego czym zajmowali się ludzie. Spotykano je najczęściej w okolicach pól uprawnych gdyż motyw kłosów i ziaren zbóż, nie wiedzieć czemu, jest im nieodzowny. Latem snuły się one po polach lub przesiadywały na miedzach, które były ich ulubionym miejscem.

Wiara w południce obecna była w północnej części Słowiańszczyzny (Łużyce, Czechy, Słowacja, Polska, Ruś). Ich południowosłowiańskim odpowiednikiem były wiły.

Źrodła